Η μεταπτυχιακή εκπαίδευση συγκροτεί το θεμέλιο κάθε ερευνητικού Πανεπιστημίου. Το διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών (Π.Μ.Σ.) με ειδίκευση στη Βιοηθική λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος 2003-2004. Αποτελεί συντονισμένη εκπαιδευτική ενέργεια του Τμήματος Φιλοσοφίας - το οποίο έχει και τη διοικητική υποστήριξή του - και των Τμημάτων Ιατρικής, Βιολογίας και Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Συνιστά ακαδημαϊκή καινοτομία, καθώς για πρώτη φορά δημιουργείται στη χώρα μας ένα πλέγμα πανεπιστημιακών Τμημάτων με αντικείμενο την εκπαιδευτική έρευνα σ' έναν κλάδο αιχμής, που γνωρίζει ιδιαίτερη άνθηση διεθνώς.

Η Βιοηθική, ως το πεδίο κριτικής προσέγγισης και επαναθεώρησης των αρχών και κριτηρίων της πράξης στην εποχή της βιοτεχνολογίας, αποτελεί κανονιστική διερεύνηση των ηθικών ζητημάτων που απορρέουν από τις βιο-ιατρικές καινοτομίες και τις εφαρμογές τους. Από επιστημολογική άποψη, μέσα από τη συνάντηση παραδοσιακά διχοτομημένων κλάδων των ανθρωπιστικών και των φυσικών επιστημών, το συγκεκριμένο πεδίο καλείται να επεξεργαστεί μια κριτική θεώρηση της σχέσης βιο-επιστήμης και ηθικής, από τη σκοπιά όχι απλώς μιας ηθικής της επιστήμης και την τεχνολογίας, αλλά μιας κοινωνικής και πολιτικής ηθικής. Υπό αυτό το πρίσμα, η μεθοδολογία της έλκεται, θεμελιωδώς, από τους μεθοδολογικούς προβληματισμούς της ηθικής φιλοσοφίας. Ταυτοχρόνως, όμως, η ίδια γονιμοποιείται από τα πολυ-επιστημονικά πορίσματα διαφορετικών κλάδων των βιο-ιατρικών επιστημών, των επιστημών του περιβάλλοντος, των κοινωνικών επιστημών, οι οποίες παρέχουν το υπόβαθρο πάνω στο οποίο αναπτύσσεται ο κανονιστικός προβληματισμός της.

Ο σύνθετος μεθοδολογικός και επιστημολογικός προβληματισμός της Βιοηθικής αποτυπώνεται στο παρόν Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Κρήτης. Κατά το διάστημα της τετραετούς μέχρι σήμερα λειτουργίας του, έχει αναπτύξει και εδραιώσει ένα δίκτυο επιστημονικής και εκπαιδευτικής συνεργασίας με Πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και ειδικούς επιστήμονες από την Ελλάδα και την αλλοδαπή, επιτυγχάνοντας τη μέγιστη δυνατή ενότητα συνεργασιών σε όλα τα βασικά επιμέρους πεδία της Βιοηθικής. Έχει εξελιχθεί, κατ' αυτόν τον τρόπο, σε σημαντικό πόλο μεταπτυχιακής εκπαίδευσης και έρευνας με διεθνή εμβέλεια.

Το Π.Μ.Σ. έχει σχεδιασθεί για φοιτητές που προέρχονται από ποικίλες επιστημονικές κατευθύνσεις (τη φιλοσοφία και τις ανθρωπιστικές σπουδές, τη βιολογία, τις επιστήμες της υγείας, τη νομική και τις κοινωνικές επιστήμες). Απευθύνεται τόσο σε θεωρητικούς και βασικούς επιστήμονες όσο και σ' εκείνους που ασκούν συμβουλευτικό, διαγνωστικό και θεραπευτικό έργο στο ιατρικό περιβάλλον (ιατρούς, γενετιστές, βιολόγους, βιοχημικούς, νοσηλευτές, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς), σε αυτούς που σχεδιάζουν πολιτικές (στελέχη της Σχολής Δημόσιας Υγείας και της Σχολής Δημόσιας Διοίκησης), σε αυτούς που εφαρμόζουν ή επεξεργάζονται ρυθμίσεις και κανόνες (δικαστικό σώμα, νομοπαρασκευαστικές και συμβουλευτικές επιτροπές, επιτροπές ελέγχου).

Η δομή του Προγράμματος είναι διεπιστημονική. Έμφαση δίνεται στα φιλοσοφικά θεμέλια της Βιοηθικής, στο επιστημονικό - βιολογικό υπόβαθρό της, τις κοινωνιολογικές και δικαιικές διαστάσεις της, ενώ σημαντικό μέρος της κατάρτισης των φοιτητών αφορά την εξοικείωσή τους με βασικές μεθόδους της ηθικής επιχειρηματολογίας για την αντιμετώπιση προβλημάτων στο πεδίο της κλινικής πρακτικής και της περίθαλψης. Επιμέρους ερευνητικές ενότητες αφορούν κανονιστικά ζητήματα στις Επιστήμες του Περιβάλλοντος, θέματα Βιοηθικής και Δικαίου, βιοηθικά προβλήματα στη δημόσια πολιτική. Οι φοιτητές συμμετέχουν ενεργά στις ερευνητικές δραστηριότητες του Προγράμματος και στα σεμινάρια ειδικών απ' όλον τον κόσμο. Αποκτούν, έτσι, στέρεες θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις, απαραίτητες για επιστημονική και επαγγελματική σταδιοδρομία.

Το πρόγραμμα σπουδών έχει επιτύχει, μέσα από υψηλής ποιότητας εντατική εκπαίδευση, να εφοδιάσει τους φοιτητές μας μ' ένα μοναδικό τίτλο «προστιθέμενης αξίας», καθώς το Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης, που χορηγεί, παρέχει στους πτυχιούχους διαφόρων ειδικοτήτων μοναδικές δυνατότητες να διευρύνουν τις επαγγελματικές επιλογές τους σε μια σειρά από νέα πεδία, όπως λ.χ. να στελεχώσουν επιτροπές Ηθικής και Δεοντολογίας σε φορείς ή οργανισμούς όπου ήδη απασχολούνται, ή εν γένει να προσφέρουν έργο συμβούλου σε τομείς που αφορούν την εκπαίδευση, τη διαμόρφωση και τον έλεγχο πολιτικών, για θέματα Βιοηθικής. Παρέχει, επίσης, μια αναντικατάστατη ουσιαστική προϋπόθεση για όσους επιθυμούν να ασχοληθούν με την προώθηση της έρευνας στη Βιοηθική μέσα από την εγγραφή τους στο δεύτερο κύκλο σπουδών του Π.Μ.Σ., που οδηγεί στην απόκτηση Διδακτορικού Διπλώματος.

Από τον Ιανουάριο 2003 μέχρι τον Αύγουστο 2008, το Πρόγραμμα συγχρηματοδοτείται κατά 75% από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (EKT) της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κατά 25% από Εθνικούς Πόρους (ΥΠΕΠΘ/ΕΥΔ).

Ο ανά χείρας Οδηγός Σπουδών βοηθά κάθε ενδιαφερόμενο να αντλήσει πληροφορίες για το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα, σχετικά με το θεσμικό πλαίσιο και τους κανονισμούς λειτουργίας του, τη δομή του προγράμματος μαθημάτων, τη διοικητική διάρθρωσή του και το διδακτικό προσωπικό, την υλικοτεχνική υποδομή, προϋποθέσεις της φοιτητικής μέριμνας και μια σειρά άλλων στοιχείων για το Πανεπιστήμιο Κρήτης, τα οποία αποσαφηνίζουν το ευρύτερο ακαδημαϊκό πλαίσιο εντός του οποίου λειτουργεί.

Ρέθυμνο, 2008

Σταυρούλα Τσινόρεμα
Διευθύντρια Σπουδών

Paul Gauguin, Soyez Mysterieuses, 1890, Μus/ee d’Orsay, Paris